Ostatnio wydany komunikat Komisji Europejskiej w sprawie roli wykorzystania energii pochodzącej z odpadów w gospodarce o obiegu zamkniętym daje jasny sygnał rządom i władzom lokalnym krajów Europy Środkowo-Wschodniej, że priorytetem jest zapobieganie oraz recykling, a nie spalanie odpadów.
Kraje Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) uzyskały 5,4 miliarda euro od Komisji Europejskiej w ramach Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na usprawnienie systemu gospodarki odpadami w latach 2014-2020. Umowy partnerstwa pomiędzy Komisją, a rządami zostały podpisane zanim pakiet gospodarki o obiegu zamkniętym został ogłoszony i ustanowił nowe i bardziej progresywne priorytety gospodarowania odpadami przez kraje członkowskie Unii Europejskiej. Mimo iż w umowach podkreśla się, że pomoc finansowa udzielana w ramach polityki spójności w pierwszej kolejności powinna być przeznaczona na selektywną zbiórkę odpadów i tworzenie infrastruktury recyklingu, to jednocześnie 50% środków alokuje się na „przetwarzanie termiczne, spalanie”. Spowodowało to, że władze EŚW rozważają budowę ponad 80 spalarni odpadów komunalnych (o łącznej wydajności ponad 5,42 mln ton/rok) oraz ponad 40 zakładów mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBP; wydajność łączna ponad 3,29 mln ton/rok)[1]. Inwestycje te mogą pochłonąć większość dostępnych środków i spowolnić, czy wręcz zablokować na lata rozwój zaawansowanych systemów redukcji u źródła oraz recykling odpadów.
Wielkie inwestycje w MBP i spalarnie odpadów i inne pseudo-innowacyjne technologie bazujące na zmieszanych odpadach komunalnych zawsze prowadzą do utrwalania i zablokowania systemu na bardzo niskich poziomach recyklingu. Nie inaczej może być w krajach EŚW, gdzie średni poziom recyklingu wynosi 18% i 5% kompostowania. Wyjątkiem jest Słowenia, gdzie osiągnięto znaczący postęp z wynikiem 49% recyklingu i 12% kompostowania, dzięki wprowadzeniu na szerszą skalę metodologii zero odpadów (zero waste).
W większości krajów EŚW nie ma jeszcze spalarni odpadów lub ich wydajność jest stosunkowo niewielka, co jest dla nich doskonałą szansą dla inwestowania w systemy, które są mniej kosztowne oraz mają mniejszy wpływ na zdrowie ludzi i środowisko. Są to systemy koncentrujące się na zapobieganiu odpadom u źródła, ponownym użyciu, selektywnej zbiórce i recyklingu odpadów. Rozwiązania te muszą być elastyczne i przygotowane do zagospodarowania rosnącej ilości surowców wtórnych, która pojawi się w wyniku realizacji celów pakietu gospodarki o obiegu zamkniętym.
Uwarunkowania te zostały dostrzeżone przez Komisję Europejską w jej ostatnich komunikatach i wytycznych:
Przy finansowanie ze środków publicznych powinno się unikać tworzenia nadmiernej wydajności instalacji dla zmieszanych odpadów, takich jak spalarnie. W tym względzie należy wziąć pod uwagę, że ilość odpadów zmieszanych jako strumienia dla procesów energia z odpadów ulegnie zmniejszeniu w wyniku obowiązku selektywnego zbierania odpadów i bardziej ambitniejszych celów UE odnośnie recyklingu. Z tych powodów, państwa członkowskie powinni stopniowo odejść od publicznego wsparcia dla odzysku energii z odpadów zmieszanych.[2]
oraz
[…] finansowanie nowych instalacji do przetwarzania odpadów zmieszanych, takich jak spalarnie lub instalacje mechanicznego-biologicznego przetwarzania, będzie przyznawane jedynie w ograniczonych i uzasadnionych przypadkach, gdy nie występuje ryzyko stworzenia nadmiernej infrastruktury, a hierarchia odpadów jest w pełni przestrzegana.[3]
Biorąc powyższe po uwagę, niżej podpisane organizacje wzywają władze krajów Europy Środkowo-Wschodniej, a także instytucje europejskie, takie jak Europejski Bank Inwestycyjny (EIB)[4] i JASPERS, aby nie akceptowały i nie udzielały pomocy finansowej ze środków publicznych na budowę spalarni i zakładów mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, ale wspierały inwestycje służące zmniejszeniu odpadów u źródła, selektywnej zbiórce i recyklingu – systemu, który jest spójny z priorytetami i celami gospodarki o obiegu zamkniętym.
[1] Informacje zebrane przez niżej podpisane organizacje, w oparciu o krajowe, regionalne i lokalne plany gospodarki odpadami.
[2] The role of waste-to-energy in the circular economy, COM(2017) 34 final.
[3] Closing the loop – An EU action plan for the Circular Economy, COM(2015) 614 final.
[4] http://www.eib.org/projects/pipelines/index?d=2014&f=&st=&r=1&c=&se=2060
Lista synatariuszy:
Arnika, Republika Czeska
CEE Bankwatch Network
Ekolodzy bez Granic, Słowenia (EBM)
Europejskie Biuro Ochrony Środowiska (EEB)
Fundacja Alter eko, Polska
Gospodarka o obiegu Zamkniętym Litwa (ZE)
Humusz – Stowarzyszenie na rzecz Zapobiegania Odpadom, Węgry
Instytut na rzecz Ekorozwoju, Polska
Polska Zielona Sieć
Przyjaciele Ziemi Bułgaria (ZZ)
Przyjaciele Ziemi Chorwacja (ZA)
Przyjaciele Ziemi Europa (FoE)
Przyjaciele Ziemi Republika Czeska (HD)
Przyjaciele Ziemi Węgry (MTSz)
Stowarzyszenie na rzecz Recyklingu Bioodpadów „Biorecykling”, Polska
Stowarzyszenie Nowa Idea, Polska
Towarzystwo na rzecz Ziemi, Polska
Zero Waste Europe
Zero Waste Rumunia
