Konfederacja Lewiatan, NSZZ „Solidarność” i OPZZ wspólnie apelują do premier Beaty Szydło o stosowanie przez podmioty publiczne klauzul społecznych w zamówieniach publicznych.
Partnerzy społeczni współtworzący Radę Dialogu Społecznego – Konfederacja Lewiatan, NSZZ „Solidarność”, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych – zwrócili się do premier Beaty Szydło z apelem o stosowanie klauzul społecznych w przetargach publicznych. Partnerzy zwracają uwagę na konieczność zobligowania wszystkich podmiotów publicznych, w szczególności spółek Skarbu Państwa, do stosowania klauzul społecznych wszędzie tam, gdzie jest to uzasadnione okolicznościami wielokrotnie wskazywanymi przez ustawodawcę.
Podmioty, które podpisały się pod apelem, podkreślają, że wprowadzenie klauzul w zamówieniach publicznych zwiększy bezpieczeństwo pracowników na rynku pracy oraz spowoduje, że rozstrzyganie przetargów będzie odbywać się z punktu widzenia społecznego w bardziej racjonalny sposób. Zgodnie z prawem unijnym zamówienia publiczne powinny realizować również interes społeczny.
W październiku 2014 roku weszła w życie nowelizacja ustawy Prawo zamówień publicznych, która poszerzyła katalog klauzul społecznych o wymóg stosowania umów o pracę w zamówieniach publicznych – jeżeli jest to uzasadnione przedmiotem zamówienia lub charakterem wykonywanych czynności. Celem tej zmiany była eliminacja trwającej od wielu lat patologii, polegającej na tym, że pracodawcy konkurowali między sobą stale obniżając koszty pracy. Doprowadziło to do zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi w wielu branżach oferujących usługi dla administracji i podmiotów publicznych. Zjawisko to od 2008 roku było potęgowane przez brak waloryzacji kontraktów w oparciu o rosnące wynagrodzenie minimalne.
– Klauzule społeczne to jedno z najefektywniejszych narzędzi, które funkcjonuje na rynku zamówień publicznych, biorąc pod uwagę możliwości zwiększania bezpieczeństwa pracowników przy zachowaniu racjonalności działalności biznesowej. Niestety, pomimo wdrożonych w 2014 roku regulacji i zaleceń Rady Ministrów, stosuje je tylko 3% zamawiających – pozostała część nie respektuje intencji ustawodawcy w tym zakresie. Warto zaznaczyć, że nowe regulacje przewidują naprawdę szeroki katalog kryteriów jakościowych, na podstawie których można wyłonić najkorzystniejszą ofertę. Co więcej, na rynku zauważalne jest jeszcze inne niepokojące zjawisko – celowe omijanie stosowania klauzul społecznych przez spółki Skarbu Państwa, które przygotowując postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, nie stosują wymogu zatrudnienia pracowniczego w stosunku do wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia. To bardzo zły przykład, który do minimum ogranicza wpływ nowelizacji i możliwość poprawy sytuacji nie tylko samych pracowników, ale również przedsiębiorców postępujących fair play wobec zatrudnionych – mówi Marek Kowalski, ekspert rynku zamówień publicznych, członek Rady Dialogu Społecznego z ramienia Konfederacji Lewiatan.
– Niestety, klauzule społeczne nie są stosowane przez podmioty publiczne na szeroką skalę. Jest to całkowicie niezrozumiałe, ponieważ są one korzystnym instrumentem dla obu stron stosunku pracy – pracowników, którzy zyskują na bezpieczeństwie i stabilności zatrudnienia oraz oskładkowaniu umów, a także dla przedsiębiorców, bo dzięki klauzulom państwo promuje zasady uczciwej konkurencji i firmy najlepiej przygotowane do realizacji zamówienia. Nie można mieć żadnych wątpliwości, że państwo powinno dążyć do podniesienia standardów na rynku pracy, zwiększenia zatrudnienia w oparciu o umowy o pracę oraz zapewnienia pracownikom godziwych warunków wynagradzania. Dobry przykład w tym zakresie powinny dać spółki Skarbu Państwa oraz inne podmioty publiczne. Klauzule społeczne są promowane i powszechnie stosowane w wielu krajach Unii Europejskiej. Warto skorzystać z tych doświadczeń dla dobra wspólnego – ocenia Jan Guz, przewodniczący OPZZ.
Pracodawcy i związki zawodowe już od 2009 roku postulowali o wprowadzenie wymogu zatrudniania na etacie w ramach zamówień publicznych. Nowelizacja ustawy Prawo zamówień publicznych miała zabezpieczyć nie tylko interes pracowników, ale także zmniejszyć szarą strefę w zatrudnieniu oraz wyeliminować praktyki szkodzące uczciwej konkurencji.
– Pracownicy zatrudnieni przy realizacji zamówień publicznych wciąż są w trudnej sytuacji, a wprowadzenie klauzul społecznych może to w końcu zmienić. Zamawiający muszą uwzględniać podstawowe potrzeby pracowników firm świadczących usługi. Ozusowana umowa i wynagrodzenie pozwalające na normalne funkcjonowanie nie mogą być traktowane za zjawisko nadzwyczajne na rynku pracy – to standard, który po prostu trzeba spełniać – zwłaszcza na rynku zamówień publicznych. Powinno na tym zależeć zarówno przedstawicielom władzy, jak i samym przedsiębiorcom, bo tylko w ten sposób można budować w pełni efektywny rynek pracy – zaznacza Piotr Duda, przewodniczący NSZZ „Solidarność”.
Partnerzy społeczni podkreślają również w swoim apelu, że nie mniej istotną kwestią pozostaje uwzględnienie w przetargach publicznych pełnej – i zgodnej z intencją ustawodawcy – waloryzacji. Instytucje za absolutnie konieczne uznają, by zamawiający zawsze zakładał w swoich kalkulacjach wynagrodzenie pracowników według stawek brutto. Tylko w takich przypadkach koszt wynagrodzenia obejmować będzie nie tylko kwotę wypłacaną pracownikowi, ale także odprowadzane podatki i składki na ubezpieczenia społeczne po stronie pracodawców.
– Klauzule społeczne to skuteczna metoda na naprawę rynku pracy, ale nie jedyna. należy pamiętać, że aby efekt był widoczny i trwały, trzeba odejść od kryterium najniższej ceny w wyborze najkorzystniejszej oferty oraz zwaloryzować dotychczas obowiązujące kontrakty. Zamawiający musi być świadomy, że cena nabycia nie jest już wyłącznym kryterium rozstrzygania przetargów, przez co podmiot ogłaszający przetarg może wymagać od wykonawcy zatrudniania na podstawie umowy o pracę, kiedy charakter zamówienia tego wymaga – dodaje Marek Kowalski.
Partnerzy społeczni, którzy podpisali się pod apelem, uważają ponadto, że rząd powinien niezwłocznie rozpocząć prace legislacyjne mające na celu uchwalenie nowej ustawy Prawo zamówień publicznych. Ma ona przede wszystkim w sposób kompleksowy uregulować kwestię przeprowadzania przetargów publicznych. Obowiązek ten wynika z uchwalonych w 2014 roku przez Radę Unii Europejskiej trzech dyrektyw w sprawie zamówień publicznych i koncesji. Mając na uwadze powyższe oraz zbliżający się termin implementacji nowej dyrektywy, który upływa 18 kwietnia 2016 roku, przedstawiciele pracodawców oraz związki zawodowe zwracają się z apelem o jak najszybsze podjęcie prac legislacyjnych i rozpoczęcie konsultacji społecznych, także z nowo powołaną Radą Dialogu Społecznego.
Konfederacja Lewiatan
OPZZ
NSZZ „Solidarność”
