Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia
Zarządu Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej

w sprawie projektu ustawy

o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządkuw gminach oraz niektórych innych ustaw

– wersja z 9 stycznia 2019 r. –

Zarząd Związku po wstępnym przeanalizowaniu zmienionego projektu ustawy oraz po konsultacjach z gminami członkowskimi oraz partnerami w systemie gospodarowania odpadami komunalnymi, przekazuje co następuje:

Przedłożony projekt jest znacznie lepszy od projektu z dnia 28 sierpnia 2018 r. Zgłaszane przez Związek uwagi znalazły potwierdzenie w rozlicznych uwagach zgłoszonych przez różnych interesariuszy systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Co istotne, wiele naszych uwagbyło tożsamych z tymi zgłoszonymi przez Radę Legislacyjną, Rządowe Centrum Legislacyjne oraz ministerstwa, szczególnie przez Ministerstwo Finansów. Z satysfakcją odnotowujemy zmianyzapisów w obecnym projekcie odnoszące się do odstąpienia od obligatoryjnego obowiązku objęcia gminnymi systemami gospodarowania odpadami komunalnymi nieruchomości niezamieszkałych, innych regulacji dot. nieruchomości letniskowych i nieruchomościmieszanych. Pomimo spełnienia niektórych oczekiwań samorządów i korzystnych zapisów, projekt ustawy po raz kolejny wiele rzeczy centralnie i odgórnie reguluje, co niestety wpisuje się w trwającytrend ograniczania swobody gmin w realizacji zadania własnego jakim jest utrzymanie czystościiporządku w gminach. Uwaga ta była podnoszona przez Związek przy okazji prac nad wcześniejszymi nowelizacjami ustawy oraz aktami wykonawczymi, jak również w odniesieniu dopoprzedniego projektu. Kluczowa w tym zakresie uwaga pozostaje niezmiennie aktualna.

Uwagi o charakterze ogólnym.

  • Nie można zgodzić się z treścią pisma przewodniego kierującego obecny projekt do Komitetu Stałego Rady Ministrów, w którym Minister Środowiska informuje o zaopiniowaniu projektu (chyba poprzedniego) przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. Przypominamy, iż poprzedni projekt skierowany do KWRiST w wyniku decyzji Zespołu ds. Infrastruktury… został wycofany i Komisja nie wypowiedziała się co do jego treści. Zatem oczekujemy, iż projekt z 9 stycznia 2019 r. – skierowany do KWRiST w dniu 11 stycznia 2019 r. będzie oceniany przez Komisję w pełnej procedurze przewidzianej ustawą.
  • ZGWRP podtrzymuje wcześniejsze uwagi o charakterze ogólnym zawarte w swej opiniizdnia 20 września 2018 roku. Już wówczas zaznaczaliśmy, iż strona samorządowa oczekiwała napisania ustawy od nowa, ponieważ naszym zdaniem wystąpiły dostateczne przesłanki wynikające z Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”. Ustawa bowiem staje się coraz bardziej skomplikowana, a kolejne jejnowelizacje czynią jej tekst mało zrozumiałym dla wielu interesariuszy. Dotyczy to także bieżącej, kolejnej nowelizacji.
  • W propozycji dot. nowelizowanej ustawy zawarte są niektóre z oczekiwań strony samorządowej. Jednak wiele zapisów w połączeniu z niedawno zmienionymi regulacjami w ustawie o odpadach, ustawie o inspekcji ochrony środowiska, a także przewidzianych w projekcie rozporządzenia dot. wizyjnej kontroli miejsc gromadzenia, składowaniai przetwarzania odpadów komunalnych zmierzać będzie do skomplikowania systemu. Dodatkowo skutkować to będzie radykalnym i skokowym wzrostem kosztów, a tym samym opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Regulacje te wyprzedzają znacznie długo oczekiwane wprowadzenie współodpowiedzialności producentów za wprowadzanie na rynek materiałów opakowaniowych oraz – co jest jeszcze bardziej ważne stworzenie „rynku surowców wtórnych”. Do tego należy dodać także inne czynnikikosztotwórcze na każdym etapie gospodarowania odpadami komunalnymi, takie jak: niepohamowany wzrost cen energii elektrycznej i paliw, wzrost kosztów pracy, niedostosowanych do obecnego stanu technologicznego instalacji przetwarzających odpady opłat „marszałkowskich” i wiele innych.
  • Jesteśmy świadomi opóźnień i niedoskonałości w procesie gospodarowania odpadami komunalnymi. Są one na poziomie samorządowym, ale także na poziomie centralnym. Opóźnienia legislacyjne, brak spójnej polityki, działanie doraźne a nie systemowe są tegodowodem. ZGWRP pozytywnie odnosi się do pozytywistycznego nastawienia obecnego Ministra Środowiska, który nie stroni od dialogu z samorządem i innymiinteresariuszami systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Dowodem tego jest znacznie lepszy obecny projekt noweli ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.Niestety w ten trend nie wpisują się inne działania i postawy. Osąd ten formułujemy na podstawie artykułu zawartego w Dzienniku Gazecie Prawnej z dnia 16 stycznia 2019 r.Uwagi szczegółowe do projektu ustawy.
  • Uważamy za właściwy i dobry krok uregulowanie statusu tzw. nieruchomości mieszanych, na których powstają odpady komunalne i umożliwienie samorządom tym samym zorganizowania odbioru odpadów komunalnych z tych nieruchomości nie tylko poprzezwyłonienie wykonawców tych usług w pełnym postępowaniu przetargowym, ale takżew trybie zamówień „in house”.
  • Za niewłaściwe uważamy podtrzymanie stanowiska projektodawcy dot. obowiązków organów wykonawczych JST ws. udzielenia zamówienia oraz zorganizowania przetargów na rozdzielne odbieranie odpadów komunalnych z nieruchomości oraz odrębnych przetargów na zagospodarowanie odpadów komunalnych. Takie regulacje ustawowe wydają się być zupełnie niezrozumiałymi. Dotychczas gminy z powodzeniem, w zależności od lokalnych uwarunkowań, same decydowały o tym czy przeprowadzą odrębne przetargi na odbiór i na zagospodarowanie odpadów, czy też przeprowadzą jedno łączne postępowanie na kompleksową usługę odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych. Obowiązkowe rozdzielenie przetargów na odbiór i osobno na zagospodarowanie zwiększy biurokrację i zdecydowanie koszty systemu (np. to dwa podmioty będą zainteresowane zyskiem, a niejeden).Negatywnie oceniamy także podtrzymanie propozycji dotyczące obligatoryjności rozliczeń pomiędzy gminami a wykonawcami usług zarówno w zakresie odbioru jak i zagospodarowania odpadów komunalnych w oparciu o wagę, eliminując w ten sposób możliwość rozliczeń ryczałtowych. Gminy powinny zachować swobodę w tym zakresie, kierując się optymalizacją systemu i jego kosztów. Wiązanie z tym przekonania, że zwiększona tym samym będzie kontrola gmin nad strumieniem odpadów jest iluzoryczna. Dla przykładu podajemy, że w gminach gdzie dobrze zbilansowano i oceniono strumień odpadów, ryczałtowe rozliczenie ma wielką zaletę – gdyż w umowach zawierane są postanowienia o obowiązku odebrania każdej ilości odpadów, a także w zakresie częstotliwości, gdzie harmonogram odbioru jest przede wszystkim dla mieszkańca, a wywożący odpady ma obowiązek nie dopuścić do przepełnienia pojemników.
  • Zmianę zapisów ustawy w zakresie obligatoryjności segregacji odpadów oraz wnioskowania, kiedy selektywna zbiórka nie ma miejsca opiniujemy pozytywnie. O definicję selektywnej zbiórki samorząd dopominał się bezskutecznie od lat. Propozycja ta wymaga dalszychszczegółowych prac z udziałem samorządów i firm odbierających odpady, celem wypracowania optymalnych rozwiązań.
  • Pozytywnie odnosimy się do odstąpienia ustalenia sztywnej maksymalnej kwoty za odbiór i zagospodarowanie odpadów z nieruchomości letniskowych, – na rzecz stawki procentowej w stosunku do przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na jedną osobę. W tensposób zachowany zostanie system rewaloryzacyjny stawek. Przewidywana deklaracja właścicieli tego rodzaju nieruchomości co do ew. okresów ich użytkowania powinna mieć charakter wyłącznie pomocniczy dla właściwej współpracy z gminą organizującą odbiór i tzw. „trasówki”. Mimo określenia czasookresów użytkowania nieruchomości letniskowych, nie można wykluczyć ich użytkowania w każdym dowolnym terminie. Inaczej będą oczekiwania co do redukcji lub zaniechania opłat za okresy „martwe”.
  • Odmienne stanowisko przyjmujemy w zakresie określenia maksymalnej i podobnie indeksowanej opłaty za worek lub pojemnik przeznaczony do zbierania odpadów z nieruchomości niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne. Maksymalny poziom takiej opłaty określony na 3,2% (na dzień dzisiejszy to maksymalnie 51,14 zł) jest poziomem zbyt niskim w odniesieniu do dużych pojemników, jakie zwyczajowo są w tych wypadkach stosowane.
  • Rozumiejąc potrzebę różnicowania stawek opłat za odpady segregowane i niesegregowane, wyrażamy opinię, iż z założenia przewidujemy skuteczne działania i egzekucję wyższych opłat w przypadku właścicieli małych nieruchomości oraz niską efektywność egzekwowania wyższych opłat w zabudowie wielomieszkaniowej, osiedlowej i blokowiskach. Stwarza topotencjalną nierówność obywateli wobec prawa. Podkreślamy, iż przyjęty w projekcie ustawy sposób postępowania z przypadkami niesegregowania, opierający się na tzw. miękkich dowodach i potencjalnym stronniczym działaniu firm wywozowych nie doprowadzi do sukcesu działania samorządów wobec procedur i orzeczeń Samorządowych Kolegiów Odwoławczych stojących na straży postępowań zgodnych z ordynacją podatkową i niegodzących się na domniemaną odpowiedzialność zbiorową. Wnioskujemy o zmianęw ustawie sztywnej krotności zwiększonych opłat za niesegregowanie – na rzecz poziomuminimalnej różnicy pomiędzy opłatami za segregowanie i niesegregowanie odpadów. Dlaprzykładu: jeżeli zachowana zostanie czterokrotność stawki podstawowej przyniesegregowaniu odpadów, to maksymalna podwyższona oplata dla domków letniskowych może wynieść nawet 639,20 zł rocznie. Propozycje rozwiązań ustawowych zmierzać powinny do jak najdalszego skracania „anonimowości” odpadów. Ustawodawca winien tu widzieć rolęi znaczenie zarządców nieruchomości, których bierna niejednokrotnie postawa wobec niesegregowania odpadów nie jest penalizowana.
  • Pozytywnie opiniujemy wprowadzenie możliwości organizowania w PSZOK-ach punktów napraw i możliwości ponownego użycia produktów lub części produktów niebędących odpadami, które uzyskają „drugie życie”. Zwracamy jednak uwagę na potrzebę ściślejszego uregulowania tego postępowania. Ponieważ zdeponowane w PSZOK-ach tego rodzaju produkty będą miały właściciela, to po naprawie przekazanie ich innym podmiotom musi być uregulowane. Czy będzie to sprzedaż, czy też darowizna i co w takim przypadku z domniemanym podatkiem od darowizn czy też VAT?
  • Pozytywnie reagując na zmiany związane z tzw. korektami opłat, zdecydowanie negatywnie opiniujemy propozycję umożliwienia radom gmin podejmowania uchwał o dopłacie ze środków własnych do systemu, czyli do opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Po pierwsze: jest to odejście od ustawowej zasady samobilansowania się systemu gospodarkiodpadami komunalnymi. Rzeczywiste koszty są podstawą opłat. Po drugie: propozycja ta zaprzecza naczelnej zasadzie w systemie, że „zanieczyszczający płaci”. Po trzecie: zarówno środowisko lokalne, jak i media, a nawet przedstawiciele resortu na każde uwagi związanez „drogimi odpadami i opłatami za nie” będzie widzieć nie rolę organów stanowiących, znaczenie zewnętrznych czynników kosztotwórczych niezależnych od samorządów, nie niezgodne z gminnymi regulaminami postępowania właścicieli nieruchomości – tylko adresatem oczekiwań co do kwoty opłaty, oderwanej od rzeczywistych kosztów, będzie organwykonawczy gminy.
  • Zdecydowanie negatywnie opiniujemy próbę nałożenia na organy wykonawcze gmin obowiązku corocznej kontroli wszystkich podmiotów zajmujących się na terenie gmin odbiorem odpadów komunalnych. Niewykonanie tego obowiązku ma być penalizowane. Projektodawca zdaje się nie dostrzegać tego, że w gminach nie ma wyspecjalizowanej kadry do wykonywania tych czynności, a także kosztotwórczego – dla systemu – realizacji takich zadań.
  • Negatywnie także opiniujemy możliwość nakładania kar administracyjnych dla gmin nierealizujących zadań w gospodarce odpadami. Przypominamy, że z założenia to gmina ponosić będzie skutki finansowe w przypadkach nie osiągnięcia przez nią nałożonych poziomów recyklingu. Ustawodawca, mimo że gospodarowanie odpadami komunalnymi jest zadaniem własnym gmin, w procesie stanowienia prawa ogranicza niejednokrotnie samodzielność gmin i ich organów. Zatem uznanie, iż gmina nie realizuje określonychustawowo zadań i dlatego nie osiąga oczekiwanych efektów jest z założenia wysoko ocenne i zaprowadzi strony postępowania przed wymiar sprawiedliwości. Ze swej strony podkreślamy, iż osiągnięcie pozytywnych efektów w gospodarowaniu odpadami komunalnymi jest wypadkową działania organów państwowych i lokalnych. W tym zakresie lepiej stawiać na współpracę niż karanie!
  • Zwracamy, tak jak poprzednio. uwagę na racjonalne określenie okresów przejściowych w zakresie implementacji nowych zadań i obowiązków. Naszym zdaniem zmiany wymagają regulacje dotyczące wszczętych, a nie zakończonych postępowań o udzielenie zamówienia publicznego. Z zaproponowane w ustawie ich unieważnienie (tych nie zakończonych) stanowić będzie zagrożenie dla ciągłości realizacji zadań w relacjach z mieszkańcami, a także narażenie gmin na niepotrzebne koszty, straty oraz konsekwencje finansowe. Ostatnie wydarzenia są tego dobitnym przykładem.
  • Związek po raz kolejny zwraca się z wnioskiem o potrzebie dookreślenia definicji odpadu komunalnego. Jest to ważne w przypadku potencjalnych decyzji o objęciu gminnym systemem nieruchomości niezamieszkałych. Zatem określenie co jest odpadem komunalnym, a także możliwość zawężenia definicji odpadu do kryterium jego ilości, bądź objętości będziepomocne w rzetelnym określeniu co może być, a co nie objęte systemem gminnym w zamian za wnoszoną opłatę.
  • Ponownie też wnosimy o ustawowe określenie powinności jednostek centralnych w zakresie edukacji w systemie szkolnym, a także edukacji powszechnej, centralnie organizowanej i przekazywanej do jak najszerszego kręgu odbiorców w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi, roli państwa i samorządów w tym procesie, regulacji ustawowych, oczekiwaniach co do hierarchii postępowania z odpadami, pożądanego i oczekiwanego modelu selektywnej zbiórki oraz postaw obywatelskich w tym zakresie. Za niezbędne uznajemy także propagowanie tzw. dobrych praktyk w gospodarowaniu odpadamikomunalnymi. Upatrywanie powodzenia tylko w wymiarze lokalnym i lokalnej edukacji,mimo dużych nakładów sił i środków może być złudne i nieskuteczne.
  • Podkreślamy, że efekty w racjonalnym i społecznie akceptowanym procesie gospodarowania odpadami komunalnymi są limitowane przez wiele czynników. Stąd ponownie apelujemyoefektywne stworzenie rynku surowców wtórnych, o pilne wprowadzenie systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), o inicjatywy w zakresie środków wspomagających gminy w procesie gospodarowania odpadami komunalnymi i efektywnej selektywnej zbiórki odpadów. Bez tych elementów mówienie o przyszłości opartej na gospodarce w obiegu zamkniętym (GOZ) będzie tylko mrzonką i utopią.Poznań, dnia 18 stycznia 2019 r.

Przedstawiając powyższe uwagi i problemy, Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej apeluje do Ministra Środowiska o ponowną pełną analizę konieczności noweli ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz rozwiązań w niej zawartych. Jednocześnie Związek deklaruje pełną gotowość współpracy w przedmiotowej kwestii.

page5image1747113312page5image1747113568

61-812 Poznań ul. Kantaka 4, tel. (61) 851 74 18; fax (61) 666 13 22 www.zgwrp.pl e-mail: biuro@zgwrp.pl www.facebook.com/zgwrp

Przewodniczący ZGWRP

page5image1747126144

/-/ Marek Olszewski

Źródło:www.zgwrp.pl

UDOSTĘPNIJ

1 KOMENTARZ

  1. Argument o odejściu od ustawowej zasady samobilansowania się system jest NiETrafiony w sytuacji zmiany ustawy. A naczelna zasada “zanieczyszczający płaci” powinna w końcu objąć producentów towarów.
    No i rozliczanie przetargów wg wagi odpadów. Tylko to pozwala odczuć efekt zmiany kotłów starego typu na nowe źródła (zamiast 700kg popiołu ZERO w przypadku pomp ciepła, gazu, pelletu-tu wychodzi kilka kilogramów), ograniczania odpadów zielonych przez zastosowanie kompostowników.
    Tylko rozliczanie poprzez wagę odpadów pozwoli odczuć efekty pozytywnych działań mieszkańców i gminy w tym zakresie.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ