W “Wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów” opublikowane zostały założenia ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, opracowane przez Ministerstwo Środowiska i Klimatu.
Przepisy te mają na celu transpozycję do prawa polskiego przepisów dyrektywy do prawa polskiego dyrektywy UE 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów w zakresie rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP). Założenia nowelizacji przepisów ustawowych będą podstawą wprowadzenia rozszerzonej odpowiedzialności producenta w zakresie gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Zgodnie z ww. dyrektywą (art 8 i 8a), przedsiębiorcy wprowadzający na rynek produkty opakowaniach zobowiązani są do sfinansowania selektywnego zbierania, transportu i przetwarzania odpadów opakowaniowych. Nowelizacja przepisów ustawowych zakłada również wprowadzenie obowiązku zapewnienia przez producentów butelek z tworzyw sztucznych (do 3l pojemności) określonego udziału materiałów pochodzącego z recyklingu tworzyw sztucznych.
Wykaz prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów
| Numer projektu | UC81 |
| Tytuł | Projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw |
| Rodzaj dokumentu | projekty ustaw |
| Informacje o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań planowanych w projekcie | Rozpoczęcie prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw wynika z konieczności transpozycji do prawa polskiego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów w zakresie art. 8 i 8a, które dotyczą rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP). Ponadto projekt ustawy dokonuje transpozycji art. 6 i 9 z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. Wprawdzie termin transpozycji przepisów dyrektywy 2018/851 upłynął 5 lipca 2020 r., to niemniej jednak termin na dostosowanie systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta do wymagań tej dyrektywy upływa 5 stycznia 2023 r. Termin wdrożenia dyrektywy 2019/904 upływa 3 lipca 2021 r. Jednocześnie zachodzi potrzeba wprowadzenia do ustawy rozwiązań doszczelniających system ze względu na występujące obecnie sytuacje potwierdzania odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych niezgodnie ze stanem faktycznym oraz sytuacje niewystarczającego finansowania przetwarzania odpadów opakowaniowych przez wprowadzających produkty w opakowaniach lub reprezentujące ich organizacje odzysku opakowań. |
| Istota rozwiązań ujętych w projekcie | Planowane rozwiązania w projekcie ustawy polegają na: 1) rozdzieleniu strumienia opakowań produktów oraz odpadów opakowaniowych na opakowania przeznaczone dla gospodarstw domowych oraz pozostałe opakowania (głównie handel, usługi, przemysł) (nadregulacja – inicjatywa własna), 2) ustanowieniu opłaty opakowaniowej ponoszonej przez wprowadzających produkty w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych; wysokość stawek opłaty zostanie określona przez ministra właściwego do spraw klimatu w drodze rozporządzenia (wdrożenie prawa UE), 3) ustanowieniu obowiązku dla przedsiębiorców wprowadzających napoje w butelkach z tworzyw sztucznych o pojemności do 3l zapewnienia w tych opakowaniach udziału materiałów pochodzących z recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych (wdrożenie prawa UE), 4) wprowadzeniu obowiązku osiągnięcia poziomu selektywnego zbierania butelek PET do 3l (wdrożenie prawa UE), 5) powierzeniu określonych zadań nadzorczych i analitycznych nad systemem rozszerzonej odpowiedzialności producenta (system ROP) Instytutowi Ochrony Środowiska – Państwowemu Instytutowi Badawczemu (IOŚ-PIB) (wdrożenie prawa UE), 6) wprowadzeniu mechanizmu nieodpłatnego przydzielania przez IOŚ-PIB masy odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi organizacjom odpowiedzialności producentów i organizacjom samorządu gospodarczego; masa ta będzie odpowiadała masie odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi, za którą uiszczono opłatę opakowaniową (czyli powstałych z opakowań przeznaczonych dla gospodarstw domowych), i będzie ustalana na podstawie informacji przekazywanych okresowo przez recyklerów; mechanizm ten zapewni możliwość realizacji ustawowego obowiązku zapewnienia poziomów recyklingu przez organizacje w imieniu wprowadzających produkty w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych, których ta organizacja reprezentuje (nadregulacja – inicjatywa własna), 7) wprowadzeniu mechanizmu doszczelniającego system wystawiania dokumentów DPR i EDPR, które będą wystawiane przez IOŚ-PIB na wniosek recyklera, eksportera lub wewnątrzwspólnotowego dostawcy odpadów opakowaniowych po przeprowadzeniu audytu przedsiębiorcy w zakresie informacji wskazanych we wniosku (nadregulacja – inicjatywa własna), 8) przekształceniu organizacji odzysku opakowań w organizacje odpowiedzialności producentów oraz wprowadzeniu zmian w zakresie wymagań dotyczących prowadzenia działalności przez te organizacje polegających m.in. na podniesieniu kapitału zakładowego do 5 mln zł oraz obowiązku uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności, które będzie wydawał minister właściwy do spraw klimatu (nadregulacja – inicjatywa własna), 9) wprowadzeniu mechanizmu wynagrodzenia dla organizacji odpowiedzialności producentów płaconego przez producentów reprezentowanych przez daną organizację; minimalna wysokość wynagrodzenia zostanie określona przez ministra właściwego do spraw klimatu w drodze obwieszczenia (wdrożenie prawa UE). Wszystkie powyższe rozwiązania zostały szczegółowo opisane w pkt 2 OSR. W zakresie opłat warto dodatkowo omówić kwestię opłaty opakowaniowej w kontekście opłaty produktowej, które nie są ze sobą bezpośrednio powiązane. Opłata produktowa jest sankcją związaną z niezapewnieniem przez wprowadzających produkty w opakowaniach poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych. Mając na uwadze, że wprowadzający nadal będą posiadali obowiązki w zakresie recyklingu odpadów opakowaniowych, utrzymana zostanie opłata produktowa. Należy zauważyć, że są to niezależne od siebie opłaty. Opłata opakowaniowa będzie związana z wprowadzaniem do obrotu produktów w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych, a opłata produktowa jest związana z niezrealizowaniem ustawowych celów w zakresie przetwarzania odpadów opakowaniowych, w tym także innych niż przeznaczone dla gospodarstw domowych (tj. zbiorczych i transportowych). Projektowane przepisy, w tym w zakresie opłaty opakowaniowej, teoretycznie mogą zostać uwzględnienie, przez przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach, w cenie produktów. Niemniej nie jest możliwe dokładne oszacowanie i wskazanie wzrostu cen produktów, ponieważ to od indywidualnych decyzji poszczególnych przedsiębiorców w kontekście konkurencyjności rynku zależy, w jakim stopniu koszty systemu ROP zostaną przeniesione na konsumentów. Z drugiej strony wpłacane przez przedsiębiorców opłaty opakowaniowe docelowo obniżą opłaty ponoszone przez mieszkańców za odbiór odpadów pochodzących z gospodarstw domowych. Nowe etaty, które zostały przedstawione w pkt 6 OSR, jako niezbędne do realizacji zadań po stronie IOŚ-PIB oraz Ministra Klimatu i Środowiska zostaną w całości sfinansowane w ramach 2% środków przekazanych przez NFOŚiGW, a pochodzących z wpływów z tytułu opłaty opakowaniowej. W związku z powyższym nowe etaty nie będą miały wpływu na wydatki budżetu państwa. W zakresie finansowania systemu ROP w ramach opłaty opakowaniowej oraz wynagrodzenia na rzecz organizacji odpowiedzialności producentów do szacunków przyjęte zostały poniższe założenia. Łączne dochody z tytułu opłaty opakowaniowej zostały oszacowane na podstawie danych o masie opakowań, w których zostały wprowadzone do obrotu produkty w 2018 r. (ok. 3 mln Mg to szacunkowy udział opakowań jednostkowych w strumieniu ok. 5,59 mln Mg wszystkich opakowań w 2018 r.) oraz wstępnie przyjętej średniej stawki opłaty (stawki opłat zostaną zróżnicowane dla poszczególnych rodzajów opakowań) za każdy kilogram opakowania, w którym producenci wprowadzą do obrotu swoje produkty, wynoszącej 0,50 zł. Przyjęta do obliczeń stawka opłaty (0,50 zł) została obliczona na podstawie stawek opłat, które obowiązują na terenie Czech w 2019 r. w przeliczeniu na PLN/Mg (według średniego kursu EUR/PLN na 31.12.2018 – 4,3000 zł). Szacuje się, że opłata opakowaniowa należna za 2023 r. (pierwszy rok obowiązywania ustawy) wyniesie 1 500,0 mln zł. Z uwagi na to, że okresem rozliczeniowym dla naliczania opłaty opakowaniowej jest miesiąc, w pierwszym roku wpływy z tytułu opłaty opakowaniowej obejmą okres 11 miesięcy (wpływy za grudzień 2023 r. zostaną przekazane w styczniu 2024 r.). Oznacza to, że w 2023 r. do marszałków województw wpłynie opłata w szacowanej wysokości 1 375,0 mln zł. Z kolei wysokość wynagrodzenia na rzecz organizacji odpowiedzialności producentów została obliczona na podstawie uśrednionych stawek opłat, które obowiązują na terenie Czech w 2019 r. w przeliczeniu na PLN/Mg (według średniego kursu EUR/PLN na 31.12.2018 – 4,3000 zł), oraz przy założeniu, że wszyscy wprowadzający produkty w opakowaniach podpiszą umowę z organizacją. Stawki czeskie zostały przyjęte jako podstawa do obliczeń ze względu na podobny podział na rodzaje opakowań co w Polsce oraz wówczas brak kryteriów modyfikujących ostateczną wysokość tych stawek. Przyjęto następujące stawki dla rodzaju opakowania ze: 1) szkła: 319,19 zł/Mg; 2) tworzywa sztucznego: 886,56 zł/Mg; 3) papieru i tektury: 414,46 zł/Mg; 4) aluminium: 440,92 zł/Mg; 5) stali: 331,44 zł/Mg; 6) drewna: 198,32 zł/Mg; 7) opakowania wielomateriałowe: 1 049,54 zł/Mg. Zgodnie z przyjętymi założeniami wprowadzający produkty w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych, w pierwszym roku funkcjonowania nowego systemu, ponieśliby wynagrodzenie na rzecz organizacji odpowiedzialności producentów w wysokości ok. 145,3 mln zł, a wprowadzający produkty w pozostałych opakowaniach ok. 663,4 mln zł. Ogólnie wynagrodzenie na rzecz organizacji odpowiedzialności producentów wyniosłoby ok. 808, 7 mln zł w pierwszym roku funkcjonowania nowego systemu. Powyższa kwestia została szczegółowo opisana w pkt 6 i 7 OSR. Ponadto planowane rozwiązania, które potencjalnie mogą negatywnie oddziaływać na sytuację finansową konsumentów i przedsiębiorców, nie zostaną wprowadzone w czasie stanu epidemii. Planowanym terminem wejścia w życie przepisów projektowanej ustawy jest 1 stycznia 2023 r., co jest dopuszczalne ze względu na termin dostosowania systemu ROP do przepisów art. 8 i 8a dyrektywy 2008/98/WE w sprawie odpadów, określony w art. 8a ust. 7 tej dyrektywy na 5 stycznia 2023 r. |
| Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu | MKiŚ |
| Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu | Jacek Ozdoba Sekretarz Stanu |
| Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM | MKiŚ |
| Planowany termin przyjęcia projektu przez RM | III/IV kwartał 2021 r. |
| Informacja o rezygnacji z prac nad projektem (z podaniem przyczyny) | – |
