Z perspektywy największych miast zrzeszonych w Unii Metropolii Polskich bez wątpienia cieszy uznanie skuteczności gminnych systemów gospodarki odpadami. Potwierdziły to głosy uczestników debaty o ROP w redakcji „Pulsu Biznesu”, płynące zarówno ze strony rządowej, jak i przemysłu. Gminy odgrywają istotną rolę w gospodarce odpadami i należy docenić ich dotychczasowe osiągnięcia.
To na gminach spoczywa odpowiedzialność za codzienne zarządzanie odpadami, a ich praca stanowi solidną podstawę, na której możemy budować nowe elementy systemu. Systemy gminne to solidna baza, którą należy wykorzystać jako fundament dla implementacji systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta.
ROP to priorytet
ROP jako kluczowy mechanizm w gospodarce odpadami urzeczywistniający zasadę „zanieczyszczający płaci” wymaga pilnego wprowadzenia. Pilność ta jest tym bardziej wyraźna w kontekście już uchwalonej ustawy o systemie kaucyjnym, która negatywnie wpłynie na kondycję systemów gminnych. Powodem tego negatywnego oddziaływania będzie zarówno utrata cennych frakcji, jak i możliwa utrata masy odpadów w przypadku nieszczelnego raportowania, co będzie dodatkowo utrudniać osiąganie przez gminy coraz wyższych poziomów recyklingu. Ponadto, należy odnieść się sceptycznie co do skutecznej realizacji celów środowiskowych przy obecnej formule ustawy o kaucji. Stanowi to dodatkowe potwierdzenie konieczności szybkiego uchwalenie ustawy o ROP, która skutecznie zmierzała będzie do osiągnięcia gospodarki obiegu zamkniętego. Niezbędne jest zapewnienie, aby przepisy ustawy o ROP nie tylko zabezpieczały finanse systemów gminnych, ale również wspierały cele recyklingu i redukcji ilości odpadów. Gminom zależy na wprowadzeniu rozwiązań ustawowych, które zapewnią im przewidywalny strumień morfologicznie przygotowanych odpadów. W związku z powyższym, a także z uwagi na braki systemu kaucyjnego, to wprowadzenie ROP powinno być priorytetem, natomiast kaucja powinna stanowić kolejny, uzupełniający krok w reformie systemu.
“Niezbędność uchwalenia ustawy o ROP w tym roku wynika m.in. z potrzeby zabezpieczenia finansowania systemów gminnych, które w przeciwnym wypadku będą musiały zmierzyć się z koniecznością podniesienia opłat, czego z całą mocą włodarze miast chcą uniknąć.”
Zaangażowanie mieszkańców
Istotną rolę w procesie zarządzania odpadami odgrywają mieszkańcy. Ważne jest, aby w swoich działaniach nasi mieszkańcy widzieli sens, a efekty ich działań dawały im motywacje do kontynuowania wysiłków selektywnej zbiórki i świadomej konsumpcji. Odpowiednia motywacja mieszkańców będzie osiągnięta jedynie wówczas, gdy stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi zostanie utrzymana na tym samym poziomie. Warunkiem tego jest zapewnienie dodatkowych środków w ramach systemu ROP. Nasze miasta angażują się w edukację i zachęty do segregacji odpadów, ale ważne jest, aby stworzyć odpowiednie warunki, w tym także finansowe, które zabezpieczą wysokość opłat i zachęcą mieszkańców do aktywnego udziału w segregacji i ograniczaniu ilości wytwarzanych odpadów. W tym miejscu należy podkreślić, że biorąc pod uwagę już obowiązujące przepisy prawa, środki napływające w ramach gospodarki odpadami komunalnymi mogą zostać przeznaczone wyłącznie na jego funkcjonowanie. Ta wydatkowa zasada będzie miała również zastosowanie wobec nowych źródeł finansowania w ramach systemu ROP, co zagwarantuje, że dodatkowe środki będą odzwierciedlone w wyższym poziomie realizacji ustawowych zadań własnych gminy.
ROP jeszcze w tym roku?
Wprowadzenie systemu ROP wymaga zatem szybkich działań, zwłaszcza biorąc pod uwagę już uchwaloną kaucję i jej skutki, a także coraz mocniej wyśrubowane cele środowiskowe dot. recyklingu. W tym kontekście, abstrahując od formalnych zobowiązań unijnych dotyczących implementacji prawa, z całą mocą należy podkreślić, że uchwalenie ustawy o ROP możliwe jest jeszcze w tym roku, tak aby wejście systemu w życie nastąpiło z dniem 1 stycznia 2025 roku. Niezbędność uchwalenia ustawy o ROP w tym roku wynika m.in. z potrzeby zabezpieczenia finansowania systemów gminnych, które w przeciwnym wypadku będą musiały zmierzyć się z koniecznością podniesienia opłat, czego z całą mocą włodarze miast chcą uniknąć.
Model ROP, który proponujemy, musi opierać się na partnerskiej współpracy między gminami a producentami wprowadzającymi produkty w opakowaniach. Jest to kluczowy element zapewnienia skutecznego funkcjonowania systemu i osiągnięcia zamierzonych celów, w szczególności biorąc pod uwagę dobrze funkcjonujące systemy gminne. System ROP powinien uwzględniać różnorodność opakowań i związanych z tym stawek określonych przez Ministra Klimatu i Środowiska w drodze rozporządzenia. W ustawie należy określić także minimalne wymogi dotyczące udziały recyklatu oraz jego pochodzenia w aspekcie krajowym i lokalnym, aby zagwarantować skuteczność procesów recyklingu i zwiększyć udział materiałów wtórnych na rynku.
Miasta gotowe, ale środków brak
Ponadto, dla zapewnienia skutecznego funkcjonowania systemu niezbędne są inwestycje w infrastrukturę sortowania i przetwarzania odpadów. Nasze miasta gotowe są do wdrożenia nowych technologii i rozwiązań, które minimalizują negatywny wpływ odpadów na środowisko, ale bez odpowiednich środków przewidzianych w ramach systemu ROP nie uda się zasypać istniejącej luki inwestycyjnej.
Wreszcie, w kontekście naszej debaty dotykającej fundamentów systemu gospodarowania odpadami, ważne jest także uporządkowanie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz przemyślenie metody obliczania poziomów recyklingu i ponownego wykorzystania odpadów. Musi być to metoda dostosowana do polskiej rzeczywistości i specyfiki naszego systemu gospodarki odpadami, odzwierciedlająca rzeczywiste efekty, która nie pogarszałaby w sposób nieuzasadniony pozycji i dorobku gmin.
Podsumowując, nasza debata przyniosła istotne wnioski i podkreśliła konieczność pilnego działania w zakresie implementacji systemu ROP, który powinien bazować na systemach gminnych, zapewniając im władztwo nad strumieniem odpadów komunalnych. Mam nadzieję, że nasza debata będzie stanowiła istotny krok w kierunku szybkiego wypracowania kompleksowego i efektywnego systemu zarządzania odpadami w Polsce, uwzględniającego zarówno interesy gmin, producentów, jak i ochronę środowiska.
Olga Goitowska, Dyrektor Wydziału Gospodarki Komunalnej w Gdańsku
Źródło: metropolie.pl
